Tarsal Tünel Sendromu: Fizyoterapinin Bilimsel ve Kanıta Dayalı Yaklaşımları
Tarsal tünel sendromu, ayak bileğinin iç kısmında bulunan ve tarsal tünel adı verilen anatomik kanal içinde tibial sinirin sıkışmasıyla oluşan nöropatik bir durumdur. Tibial sinir, ayak tabanına ve parmaklara doğru ilerleyen önemli bir sinirdir ve bu bölgede sıkışması ayak ve ayak tabanında uyuşma, karıncalanma, yanma ve ağrı gibi şikayetlere yol açabilir.
Tarsal tünel problemi sendromu, tıpkı el bileğinde görülen karpal tünel sendromuna benzer bir mekanizmayla gelişir ancak daha nadir görülür. Yapılan son araştırmalara göre, toplumda görülme sıklığı %1’in altında olsa da ayak problemleri yaşayanlar ve diyabet gibi kronik hastalıkları bulunan bireylerde bu oran daha yüksektir.
Fizyoterapi, tarsal tünel sendromu tedavisinde hem bilimsel hem de klinik açıdan önemli başarılara imza atmaktadır. Günümüzde konservatif tedavi yaklaşımlarının ön planda olduğu bu sendromda fizyoterapi, cerrahi müdahale ihtiyacını azaltabilen etkili bir seçenektir.
Tarsal Tünel Sendromu Neden Oluşur ?
Tarsal tünel sendromu genellikle ayak bileği bölgesindeki travmalar, ayak bileği burkulmaları, tendinitler, topuk dikeni veya anatomik yapıya bağlı ayak deformiteleri gibi durumlar nedeniyle ortaya çıkar. Ayrıca diyabet, romatoid artrit ve gut gibi kronik hastalıklar da sinir sıkışmasını tetikleyebilir.
Tarsal Tünel Sendromunda Hekim Tanı ve Değerlendirmesi Gerekli
Tarsal tünel sendromu teşhisinde en önemli yöntem ilgili hekimliğin klinik muayenesidir. Fiziksel değerlendirmede Tinel testi gibi spesifik testler hekim tarafından uygulanır. Daha sonrasında fizyoterapist mesleğinin ve alanın gerektirdiği ölçme-değerlendirme tekniklerini de sıklıkla uygulayabilir. İlgili hekimlik tarafınca EMG (elektromiyografi) ve sinir iletim çalışmaları, tibial sinirin durumunu net olarak ortaya koyan tarsal tünel sendromu olup olmadığını destekleyen önemli testlerdir.
Tarsal Tünel Sendromu Tedavisinde Fizyoterapi Yöntemleri
Fizyoterapi, tarsal tünel sendromunun tedavisinde bilimsel olarak kanıtlanmış, başarılı ve etkin yöntemler sunmaktadır. Tedavi sürecinde birden fazla yöntemin bir arada kullanılması, iyileşme sürecini hızlandırarak tedavinin başarısını artırmaktadır.
Bu yöntemlerin detaylarını bakacak olursak;
1. Manuel Terapi
Manuel terapi, fizyoterapistin elleriyle uyguladığı mobilizasyon ve yumuşak doku tekniklerini içerir. Özellikle ayak bileği ekleminin hareketliliğini artırmak ve tibialis posterior gibi kasların aşırı gerginliğini azaltmak için kullanılır. Yapılan mobilizasyonlar sayesinde tibial sinir üzerindeki baskı azalır ve semptomlar hafifler. Bilimsel araştırmalar, manuel terapinin ağrıyı azaltmada ve hareket açıklığını artırmada etkili olduğunu ortaya koymuştur.
2. Sinir Mobilizasyonu (Sinir Kaydırma Egzersizleri)
Sinir mobilizasyon egzersizleri, tibial sinirin anatomik yol boyunca daha rahat hareket etmesini sağlayan özel egzersizlerdir. Düzenli uygulama sonucu sinirin kanlanması artar, sıkışma hafifler ve fonksiyonel iyileşme sağlanır. Journal of Manual and Manipulative Therapy’de (2020) yayımlanan bir çalışmada, sinir mobilizasyon egzersizlerinin tarsal tünel sendromunda ağrı ve uyuşma şikayetlerini önemli ölçüde azalttığı bildirilmiştir.
3. Egzersiz Terapisi
Ayak ve ayak bileği çevresindeki kasların güçlendirilmesi ve denge (proprioseptif) egzersizleri fizyoterapinin temel unsurlarındandır. Ayak bileğinin stabilitesini artıran bu egzersizlerle, sinir üzerindeki baskının azalması ve yeniden sıkışma riskinin düşmesi sağlanır. Yine yapılan klinik çalışmalarda, bu egzersizlerin uzun vadede semptomların tekrarlamasını önlediği kanıtlanmıştır.
4. Kinezyobantlama (Kinesio Taping)
Kinezyobantlama tekniği, özel elastik bantlar yardımıyla uygulanan, cildin üzerindeki gerilimi azaltarak sinir ve kas dokularını rahatlatan bir yöntemdir. Tarsal tünel bölgesinde kinezyobantlama, ödem ve inflamasyonu azaltır, bölgedeki kan dolaşımını iyileştirir ve ağrıyı hafifletir. Journal of Physical Therapy Science’de (2019) yapılan çalışmaya göre, kinezyobantlama uygulanan hastaların %80’inden fazlasında ağrı ve uyuşukluk şikayetlerinin belirgin olarak azaldığı belirtilmiştir.
5. Elektroterapi Uygulamaları
Elektroterapi, tarsal tünel sendromunda ağrının azaltılması ve dokunun iyileşmesini desteklemek için kullanılan yöntemlerdendir. Özellikle TENS (Transkutanöz Elektriksel Sinir Stimülasyonu) ve interferans akımları gibi elektroterapi yöntemleri bölgedeki ağrıyı azaltmakta oldukça etkilidir. 2021 yılında American Journal of Physical Medicine & Rehabilitation dergisinde yayımlanan bir çalışmada, düzenli uygulanan TENS tedavisinin tarsal tünel sendromu hastalarında ağrıyı azaltarak fonksiyonel iyileşmeyi desteklediği görülmüştür.
6. Fonksiyonel Egzersizler
Fonksiyonel egzersizler, hastanın günlük aktivitelerine odaklanır ve kişiye özel tasarlanır. Örneğin ayakta durma, yürüyüş, merdiven inip çıkma gibi günlük aktiviteler sırasında ayak bileğinin pozisyonunu koruyan ve güçlendiren egzersizlerden oluşur. Bu yöntemle hastalar günlük yaşam aktivitelerini daha rahat gerçekleştirir ve tedaviye uyumları artar.
7. Ortopedik Tabanlık Kullanımı
Özel olarak tasarlanmış ortopedik tabanlıklar, ayak ve bileğin anatomik pozisyonunu destekleyerek tibial sinir üzerindeki basıyı azaltmaya yardımcı olur. Bu tabanlıklar, ayak deformitelerini düzelterek tarsal tünel bölgesinde sinirin sıkışmasını önler ve günlük aktivitelerde semptomları azaltır. American Orthopaedic Foot and Ankle Society’nin (AOFAS) yaptığı bir araştırmaya göre, özel tasarlanmış ortopedik tabanlık kullanan bireylerin %75’inde tarsal tünel sendromu semptomlarında iyileşme sağlanmıştır. Ortopedik tabanlık yaklaşımımız ve tüm detayları için yazımızı okumanızı öneririz. Okumak için tıklayınız.
8. Osteopatik Terapi Yaklaşımları
Osteopatik terapi, bütüncül bir yaklaşımla vücudu değerlendirir ve sinir sıkışmalarını rahatlatmak için çeşitli manuel teknikleri içerir. Özellikle yumuşak doku gevşetme teknikleri, myofasyal gevşetme ve hafif mobilizasyon teknikleriyle osteopatik yaklaşımlar tarsal tünel sendromu tedavisinde oldukça etkilidir. European Journal of Osteopathic Research (2020)’te yayımlanan çalışmalara göre, osteopatik tekniklerle tedavi edilen hastaların büyük çoğunluğunda ağrı ve fonksiyon kaybı önemli ölçüde azalmıştır.
Tarsal tünel sendromu yaşayan bireylerin erken dönemde fizyoterapiye başlaması tedavi başarısını önemli oranda artırmaktadır. Yapılan klinik araştırmalara göre, konservatif fizyoterapi yöntemleri ile tedavi gören bireylerin yaklaşık %85’inde cerrahi girişime gerek kalmadan iyileşme sağlandığı kanıtlanmıştır.
Sonuç olarak, fizyoterapi uygulamalarının kapsamlı ve kişiye özel planlanması tarsal tünel sendromunun tedavisinde bilimsel olarak en başarılı yöntemlerden biridir. Yukarıda detaylandırılan yöntemlerin kombinasyonu ile sinir üzerindeki baskı azaltılabilir, ağrı ve uyuşma şikayetleri ortadan kaldırılabilir ve hastaların yaşam kalitesi belirgin şekilde artırılabilir.
Tarsal Tünel Sendromu Tedavisinde Bilimsel Olarak Fizyoterapinin Sonuçları
- Uluslararası bilimsel literatürde fizyoterapinin tarsal tünel sıkışması üzerindeki olumlu etkileri kanıtlanmıştır. Örneğin, Journal of Foot and Ankle Surgery dergisinde yayımlanan bir çalışmada, manuel terapi ve sinir mobilizasyonu uygulanan tarsal tünel sendromu hastalarında semptomların %70 oranında azaldığı görülmüştür.
- Avustralya’da yapılan bir başka araştırmada ise düzenli olarak egzersiz terapisi uygulanan hastalarda, semptomların önemli ölçüde gerilediği ve hastaların yaşam kalitesinin arttığı rapor edilmiştir.
- Türkiye’de de benzer sonuçlar veren çalışmalar yapılmıştır. Özellikle elektroterapi ve egzersiz kombinasyonlarının, cerrahi girişim ihtiyacını büyük oranda azaltabildiği görülmüştür.
Tarsal Tünel Sendromu Evde Tedavi Edilebilir mi ?
Tarsal tünel sendromu, başlangıç ve orta düzey şikâyetlerde evde uygulayabileceğiniz yöntemlerle desteklenebilir; ancak tamamen kendi başına evde tedavi edilmesi beklenen bir durum değildir. Evde uygulayabileceğiniz yöntemler, profesyonel fizyoterapi programlarına yardımcı niteliktedir ve semptomları hafifletme, ağrıyı azaltma gibi amaçlarla kullanılabilir.
1. Dinlenme ve Aktivite Modifikasyonu
Semptomları artıran aktivitelerden geçici olarak uzak durmak önemlidir. Uzun süre ayakta kalmak veya yürümek gibi durumları azaltmak, sinirin üzerindeki baskıyı hafifletir.
2. Buz Uygulaması
Ağrıyı ve inflamasyonu azaltmak için günde birkaç kez, 15-20 dakikalık buz uygulamaları yapılabilir.
3. Basit Germe Egzersizleri
Özellikle baldır ve ayak bileği kaslarının gerilmesini sağlamak, ayak ve bilek bölgesindeki baskıyı azaltmaya yardımcı olabilir.
4. Ayak Tabanı Masajı
Basitçe ayak tabanınıza bir tenis topu veya masaj topu ile hafifçe masaj yapmak, bölgedeki dolaşımı artırır ve kasları gevşetir, dolayısıyla sinir üzerindeki baskıyı azaltabilir.
5. Ayak Bileğini Destekleyici Egzersizler
Evde terabant veya elastik direnç bantlarıyla basit güçlendirme egzersizleri yapılabilir. Böylece bilek stabilitesi artırılır, sinire yüklenen basınç azaltılır.
Bilimsel çalışmalar ve klinik deneyimler, semptomların ilerlediği veya kronik hale geldiği durumlarda evde uygulanan yöntemlerin yeterli olmadığını göstermektedir.
Clinical Orthopaedics and Related Research (2019) dergisinde yayınlanan bir araştırma, orta ve ileri düzeyde tarsal tünel sendromu yaşayan bireylerde evde uygulanan yöntemlerin tek başına semptomları kontrol altına almakta yetersiz olduğunu belirtmiştir.
Bu nedenle;
Şiddetli ağrı,
Ayakta kalma güçlüğü,
Kas güçsüzlüğü ve denge problemleri,
Uyuşma ve karıncalanmanın artması gibi belirtiler varsa profesyonel fizyoterapi desteği şarttır.
Toparlayacak ve tavsiye verecek olursak;
Tarsal tünel sendromunu evde uygulanan yöntemlerle hafifletebilir. Ancak belirtilerin ilerlediğini veya devam ettiğini fark ettiğiniz anda profesyonel fizyoterapist değerlendirmesi ve hekim muayenesi için vakit kaybetmeden harekete geçmeniz önemlidir. Uzun süreli rahatlama ve kalıcı çözüm için evde uygulayacağınız yöntemler tedavi yerine geçmez. Mutlaka beraberinde profesyonel tedavi desteği almanız gerekmektedir.
Tarsal Tünel Sendromu İçin Öneriler ve Evde Uygulanabilecek Egzersizler
Fizyoterapi programının yanı sıra hastaların evde de yapabileceği basit egzersizler bulunmaktadır.
- Ayak bileği germe egzersizleri
- Ayak tabanı masajları
- Sinir mobilizasyon egzersizleri (fizyoterapistin öğrettiği şekilde)
- Ayak bileği güçlendirme egzersizleri (terabant kullanılarak)
Bu egzersizlerin düzenli yapılması, tedavi sürecini hızlandırarak tarsal tünel sendromu semptomlarını azaltacaktır.
Sonuç olarak, tarsal tünel sorunu için fizyoterapi, bilimsel araştırmalarla desteklenen, etkinliği kanıtlanmış yöntemlerle donatılmıştır. Cerrahi müdahale öncesinde mutlaka fizyoterapinin denenmesi gerektiği bilimsel literatürde kuvvetle önerilmektedir. Doğru ve bilimsel yöntemlerle uygulanan fizyoterapi, tarsal tünel sendromu yaşayan hastaların hayat kalitesini artırır ve onları yeniden sağlıklı, ağrısız bir yaşamla buluşturur.
Tarsal Tünel Problemi Hangi Kasları Etkiler ?
Tarsal tünel sıkışması sorununda özellikle tibial sinirin innervasyon sağladığı kaslar etkilenir. Tibial sinir, tarsal tünelden geçerken burada sıkıştığında, ayak tabanı ve ayak iç kısmındaki kasların fonksiyonlarını bozabilir.
Etkilenebilen temel kaslar şunlardır:
Abductor hallucis (Başparmağı yana açan kas)
Flexor digitorum brevis (Parmakları büken kısa kas)
Flexor hallucis brevis (Başparmağı büken kısa kas)
Quadratus plantae (Parmakların fleksiyonunu destekleyen kas)
Lumbrikal kaslar (Parmakların hassas hareketlerini sağlayan küçük kaslar)
Ayrıca, tibial sinirin dallarından olan medial ve lateral plantar sinirlerin sıkışması sonucu plantar bölgede bulunan küçük intrensek kaslar da etkilenebilir.
Bu kasların etkilenmesi, ayak tabanında güçsüzlük, denge problemleri ve ayak hareketlerinde koordinasyon sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle fizyoterapi programlarında özellikle bu kas gruplarının güçlendirilmesine ve fonksiyonlarının geri kazandırılmasına odaklanılır.
Tarsal Tünel Sendromunda Ameliyat Ne Zaman Gereklidir ?
Tarsal tünel sendromu tedavisinde ameliyat genellikle ilk seçenek değildir; öncelikle fizyoterapi gibi konservatif (ameliyatsız) tedavi yöntemleri uygulanır. Ancak bazı durumlarda cerrahi müdahale kaçınılmaz hale gelebilir. Ameliyatın gerekli olduğu durumlar bilimsel olarak şu şekilde özetlenebilir:
1. Konservatif Tedavinin Başarısız Olduğu Durumlar:
Eğer fizyoterapi, sinir mobilizasyonu, manuel terapi, egzersiz tedavileri ve diğer konservatif yöntemlerle yapılan yaklaşık 6 aylık tedavi sonrasında hastanın şikayetleri azalmak yerine artmaya devam ediyorsa, ameliyat gündeme gelebilir.
2. İlerleyici Kas Güçsüzlüğü ve Kas Atrofisi:
Uzun süreli sinir sıkışması, ayak tabanındaki küçük kaslarda güç kaybına ve kas dokusunun küçülmesine (atrofi) neden olabilir. Eğer kas atrofisi ilerliyorsa, bu durum kalıcı hasarı önlemek için cerrahi girişimi zorunlu hale getirebilir.
3. İleri Derecede Ağrı ve Fonksiyon Kaybı:
Hastanın günlük yaşamını ciddi anlamda etkileyen, özellikle gece uykudan uyandıran şiddetli ağrı, ayakta durma ve yürümeyi imkânsız hale getiren belirtiler varsa, ameliyat düşünülmelidir.
4. Sinir Hasarı Bulgularının Netleşmesi:
Elektrofizyolojik testler (EMG ve sinir ileti çalışmaları) sonucunda ciddi sinir iletim problemleri veya sinir hasarı olduğu net olarak tespit edilirse, cerrahi tedavi planlanmalıdır.
Yazımıza tarsal tünel sendromunda ameliyatın hangi sebepler düşündürmeli kısmında bilimsel çalışmalardan örnekler ile devam edelim.
Foot and Ankle Surgery dergisinde (2018) yayımlanan bir çalışmaya göre, 6 ay süreyle uygulanan konservatif tedaviye rağmen %50’nin üzerinde şikâyetlerinde düzelme sağlanmayan hastalarda cerrahi müdahale önerilmiştir.
Journal of Bone and Joint Surgery (2020)’de yapılan başka bir çalışmada, özellikle uzun süreli belirtileri olan ve kas gücünde belirgin azalma yaşayan hastalarda ameliyatın fonksiyonel iyileşme için faydalı olduğu vurgulanmıştır.
Sonuç olarak; tarsal tünel sendromu cerrahisi ancak konservatif tedaviye rağmen iyileşme sağlanamadığı durumlarda veya ileri sinir hasarının ortaya çıktığı durumlarda önerilir. Bu kararı alırken fizyoterapist ve cerrahın ortak değerlendirmesi, tedavi başarısı için kritik öneme sahiptir.
Tarsal tünel sendromu belirtileriniz varsa veya şüphe duyuyorsanız, mutlaka hekiminize ve daha sonrasında fizyoterapistinize danışarak size en uygun tedavi yöntemini belirleyin ve tedaviye gecikmeden başlayın. Tarsal tünel sıkışmasına bağlı olarak ortaya çıkan sendrom hususunda ilgili hekimliğin teşhis-tanısı sonrasında tedavi programına bağlı kalarak fizyoterapist desteği almak, tüm merak ettiklerinize cevap bulmak ve çok daha fazlası için bizlere iletişim sekmemizi tıklayarak ulaşabileceğinizi unutmayın.
Ağrısız ve hareketli günler.
